Tajemnica spektrum autyzmu

Autyzm – co to znaczy?

Autyzm nie jest chorobą, ale zaburzeniem rozwoju to znaczy, że cała ścieżka rozwoju osoby autystycznej jest inna od standardowej. Inaczej mówiąc: autyzm oznacza, że mózg pracuje w niestandardowy sposób.

Autyzm rozumiemy jako spektrum. Oznacza to, że autyzm jest trochę inny dla każdej osoby. Osoby z diagnozami ze spektrum autyzmu mają bardzo różne nasilenie zachowań i cech wynikających z autyzmu.

Objawy autyzmu

Autyzm jest diagnozowany na podstawie zachowań i cech występujących w 3 obszarach (tzw. triada autyzmu), którymi są interakcje społeczne, komunikacja i powtarzalne, stereotypowe zachowania.

Interakcje społeczne

Osoby z autyzmem mają trudność w rozumieniu zachowania innych ludzi. Nie potrafią zrozumieć jak inne osoby się czują i co mają na myśli. Trudnością jest nawiązywanie przyjaźni i dogadywanie się w codziennych sytuacjach. Osoby w spektrum autyzmu mogą nie rozumieć gestów czy nie odczytywać mimiki twarzy. 

Przykłady:

  • dziecko nie wskazuje palcem, żeby pokazać, że coś je interesuje
  • dziecko nie patrzy na przedmioty, które wskazuje rodzic
  • małe zainteresowane ludźmi lub brak świadomości ich obecności
  • trudności w inicjowaniu kontaktu, angażowaniu się w zabawy w grupie, zdobywaniu przyjaciół
  • brak wchodzenia w role i udawania w zabawie (tzw. zabawa „na niby”)
  • brak naśladowania
  • trudności w rozumieniu uczuć lub mówieniu o uczuciach
  • brak dzielenia się się osiągnięciami lub zainteresowaniami np. zabawkami, rysunkami

Komunikacja

Część osób ze spektrum autyzmu nie mówi, ale używa innych form komunikacji np. wskazywanie obrazków w książkach do komunikacji lub pisanie. Osoby, które mówią, robią to w sposób, który może wydawać się nietypowy lub usztywniony. Czasami osoby w spektrum autyzmu powtarzają te same słowa lub wyrażenia. Objawy autyzmu w zakresie komunikacji to m. in:

  • opóźniony rozwój mowy
  • unikanie kontaktu wzrokowego
  • mimika twarzy jest niedostosowana do wypowiedzi
  • trudności z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów rozmówcy
  • nietypowyy ton głosu lub nietypowy rytm mowy np. wymawianie każdego zdania jak pytania
  • powtarzanie słów lub zdań w odpowiedzi na pytanie, powtarza je, zamiast udzielić odpowiedzi
  • wypowiedzi mogą sprawiać wrażenie nieadekwatnych do sytuacji
  • trudność w komunikowaniu potrzeb lub pragnień
  • branie wypowiedzi zbyt dosłownie – nie rozumienie poczucia humoru, ironii, metafor

Usztywnione zachowania

Osoby z autyzmem często silnie przywiązują się do wzorców lub rutyn np. chodzą zawsze tą samą drogą, układają zabawki na półce zawsze w tej samej kolejności. Nie lubią zmian, a nieoczekiwane wydarzenia bywają dla nich bardzo stresujące. Często też bardzo interesują się jednym albo kilkoma tematami. Objawy autyzmu w zakresie usztywnionych zachowań to m. in:

  • przywiązanie do rutyny np. dziecko nalega na chodzenie dokładnie tą samą drogą do szkoły lub jedzenie na tym samym talerzu
  • trudności z adaptacją do zmian w planie lub w środowisku np. przemeblowanie, zmiana godziny wyjścia do szkoły
  • nietypowe przywiązanie do zabawek lub obiektów tj. klucze, włączniki światła, nitki
  • zainteresowanie wąską dziedziną wiedzy np. rozkłady jazdy tramwaju, dinozaury, liczby, odkurzacze określonej marki
  • spędzanie dużej ilości czasu na układaniu zabawek w specyficzny sposób, obserwowaniu poruszających się przedmiotów (np. wentylator, pralka), koncentrowanie się na specyficznej części przedmiotu (np. kółko od auta)
  • wielokrotne powtarzanie ruchów tj. trzepotanie rękami na wysokości oczu, kręcenie się wokół własnej osi – tzw. stereotypie ruchowe lub autostymulacje

Zmysły, które są zbyt wrażliwe lub za mało wrażliwe

Autyzm bardzo często łączy się z nietypowym odbiorem świata poprzez zmysły. Osoby w spektrum autyzmu mogą odczuwać zwykłe bodźce jako mało intensywne (nie czuje dotyku) albo zbyt intensywne (czuje dotyk tak silnie jak poparzenie). Część dorosłych osób z autyzmem mówi np. o tym, że kiedy patrzą drugiej osobie w oczy, to jest to dla nich przykre doświadczenie dyskomfortu lub nawet bólu. Niektórzy przebywając w tłocznym pomieszczeniu pełnym głośnych dźwięków opisują uczucie paniki i przeładowania bodźcami.

Co może wskazywać na trudności sensoryczne?

  • zakrywanie uszu w rekacji na niektóre dźwięki
  • niechęć do przytulania lub dotyku
  • poszukiwanie wrażeń zmysłowych np. mocne podskakiwanie, wpatrywanie się w światło
  • silne rekacje w odpowiedzi na bodźce np. płacz po dotknięciu specyficznej faktury przedmiotu np. sypkich rzeczy – piasek, kasza, ryż

Zdarza się, że osoby, które nie mają widocznych problemów z poruszaniem się i fizycznie z ich rękoma i nogami wszystko jest w porządku, mogą mieć problemy z wykonywaniem zwykłych ruchów tj. trzymanie długopisu, przeskoczenie przez skakankę. Mogą odczuwać swoje ciało jakby nie mieli nad nim pełnej kontroli. Takie trudności występują o osób, które mają silne natężenie objawów autyzmu.

Zespół Aspergera to łagodniejsza forma zaburzeń ze spektrum autyzmu. W odróżnieniu od autyzmu nie stwierdza się jednak zaburzenia funkcji poznawczych. Cechą wspólną są nieprawidłowości w zakresie interakcji społecznych oraz wąski obszar zainteresowań chorego

Zespół Aspergera – Co tu się dzieje?

Nie rozumiem o co chodzi, gdy ktoś pyta dlaczego nie chcę się z nim bawić. Po co mam to robić? Przecież jest ok.

Ostatnio znów ktoś zapytał, czy go lubię… Nie wiem skąd ja mam to wiedzieć. Co to wogóle znaczy? Mógłbym mieć kogoś do zabawy, bo czasem łatwiej jest wykonać różne czynności, ale zauważyłem, że inne dzieci nie chcą tego samego. Ciekawe dlaczego? Muszę nauczyć się czytać, bo podobno książki wiedzą takie rzeczy.

Pani z przedszkola powiedziała, żeby rozrzucić klocki. Jeju jak mi było z tym źle! Przecież to logiczne, że powinny być poukładane wegług wielkości i kolorów. Ciekawe dlaczego Pani tego nie wie… W dodatku inne dzieci zrobiły się bardzo głośne i zaczęły biegać. Nie wiem po co. 

Mama mówi, że nie płaczę, kiedy zostawia mnie w przedszkolu. Nie wiem po co stwierdza tak oczywiste rzeczy. Muszę z nią o tym porozmawiać.

Accessibility Toolbar